Willem Minderhout is docent Bestuurskunde en Overheidsmanagement aan de Haagse Hogeschool en de bekendste onbekende PvdA-coryfee. Hij zat voor de sociaal-democraten in de Haagse gemeenteraad en vertegenwoordigt de PvdA nu in de Provinciale Staten van Zuid-Holland. Behalve docent en politicus is Minderhout ook een begenadigd auteur. Hij schrijft stukken voor het internetmagazine De Leunstoel, de Stichting Jacob Campo Weyerman en de Wiardi Beckman Stichting. Ewout Klei sprak met Willem Minderhout over de Tweede Kamerverkiezingen van 15 maart en de toekomst van de PvdA.

Voor Jalta interviewde ik ook Jacques Monasch, voormalig PvdA-Kamerlid, die nogal kritisch is over zijn oude partij. Samengevat: de PvdA luistert niet naar wat de kiezer wil en bestaat vooral uit progressieve gelijkgestemden, waardoor er nauwelijks discussie mogelijk is. In hoeverre herken jij je in deze kritiek? Is de PvdA nog wel een volkspartij voor iedereen? 

Tsja, Jacques Monasch. Ik ken hem niet persoonlijk, maar ik herinner me van zijn ‘Rode Veren-manifest’ alleen dat hij de parkeertarieven in de Amsterdamse binnenstad wilde verlagen. Behalve dat dat me een lokale aangelegenheid lijkt, is dat toch wat anders dan een scherpere profilering als sociaaldemocratische partij. Om dat te doen heeft hij vier jaar de kans gehad als woordvoerder volkshuisvesting, maar daar heb ik niet veel van gemerkt. In het nieuwe verkiezingsprogramma nemen we eindelijk afstand van het beleid van Blok, maar dat is wat aan de late kant. Door op hoge toon te eisen om het verkiezingsprogramma te herschrijven heeft ie voor me afgedaan. Asscher heeft dat keurig volgens de koninklijke weg gedaan: amendementen indienen bij het congres. Dat die amendementen vervolgens met Noord-Koreaanse uitslagen werden aangenomen was misschien ook weer een tikkie overdreven, maar zo hoort het wel.

Het is de taak voor de PvdA om zowel voor de belangen van de middenklasse als de arbeidersklasse – vergeef me deze antieke terminologie –  op te komen. Dat is iets anders dan een ‘roept u maar’-politiek. De wensen en angsten van onze achterban dienen wel vertaald te worden in sociaaldemocratische oplossingen. Kern daarvan is voor mij de gelijkwaardigheid van mensen en het recht op een fatsoenlijk bestaan en voldoende ontwikkelingsmogelijkheden voor iedereen. En een grote mate van persoonlijke vrijheid binnen de grenzen van de rechtsstaat. ‘Grenzen dicht’ hoort daar niet bij. We moeten onze verplichtingen nakomen.

De PvdA mag zich gelukkig prijzen met de Wiardi Beckmanstichting waar ze met anderhalve man en een paardenkop die verbinding tussen de partij en de gewone dagelijkse menselijke ervaringen weer proberen te stimuleren. Het ‘Van Waarde-project’ vind ik van grote waarde. Ik zou me daar wat meer voor moeten inzetten. Je ziet dat de resultaten daarvan langzaam maar zeker doorsijpelen naar de partij en de politiek van alledag.

De Partij van de Arbeid, jouw partij, zit een beetje in zwaar weer, als ik mij eufemistisch uitdruk. Wat zou volgens jou de beste strategie zijn om de PvdA weer uit het slop te trekken? Zal de oppositie heilzaam zijn?

Het is Samsom prima gelukt om Rutte 2 vier jaar te laten zitten en dat is een compliment waard. Ik begrijp ook de compromissen die met de VVD gesloten zijn en al met al was het beleid best succesvol. Net als na ‘Paars’ is de PvdA er in geslaagd om de schuld van alles wat men niet zo leuk vindt aan Rutte 2 op zijn bordje te krijgen. Om het nog ingewikkelder te maken vindt men de PvdA niet links genoeg, maar stemt het electoraat steeds rechtser als je de peilingen mag geloven. Wat dat betreft lijkt oppositie aardig om weer eens onvervalst je eigen geleuid te laten horen, maar daar is de PvdA niet voor opgericht. Als er iets te regeren valt, dan moeten we het weer proberen. Sociaaldemocraten mogen dan de utopie van ‘het socialisme’ hebben losgelaten, we zijn nooit tevreden. Het kan altijd beter.

Je bent erg kritisch over directe democratie en je amendement om het correctief referendum uit het verkiezingsprogramma te schrappen heeft het gehaald. Wat is er volgens jou mis met directe democratie? Ben je niet bang dat de kloof tussen burger en politiek niet veel te groot is in ons stelsel van representatieve democratie?

Nederland is een coalitie land. ‘Schikken en plooien’ en ‘polderen’ zit – of zat – ons in het bloed. Dat is misschien wat omslachtig en leidt in de ogen van sommigen misschien niet tot de beste oplossingen, je komt zo wel tot besluiten waar iedereen min of meer mee kan leven.

Ik heb ooit voor de Kamerfractie gewerkt en weet dus uit de eerste hand dat Kamerleden – de goede altans – zich intensief laten voorlichten door tal van belangengroepen en ook zelf op onderzoek uitgaan om te weten wat er in de samenleving speelt. Dat desondanks steeds minder mensen vinden dat ze ‘gehoord worden’ is een probleem, maar geen probleem dat je oplost met een referendum. Zo’n ‘plebisciet’, zoals mijn leermeester Bart Tromp het zou noemen, walst door al die netwerken heen, versimpelt een probleem tot een ‘ja’ of een ‘nee’ en is een uitstekende voedingsbodem voor de meest leugenachtige volksmennerij. Ik heb mij altijd luid en duidelijk uitgesproken tegen referenda, zoals bijvoorbeeld het Oekraïnereferendum. In dat laatste referendum werden al mijn vooroordelen bevestigd. De communicatiekanalen tussen burger en politiek moeten weer eens goed worden opgeschud, maar referenda zijn een paardenmiddel waar de representatieve democratie – en vooral de rechtsstaat – aan dreigt te bezwijken.

Overigens is het ‘correctieve’ referendum uit het verkiezingsprogramma weggeamendeerd. Het raadplegende referendum, zoals we dat nu hebben, wordt daardoor dus niet direct bedreigd. Niet dat ik dol ben op raadgevende referenda, maar zolang Kamerleden niet vergeten dat het slechts raadgevend is – en ze zich dus niet bij de uitslag hoeven neer te leggen –  is er in theorie niets aan de hand. De manier waarop politici met raadgevende referenda als het Oekraïnereferendum en de Brexit omgaan is wat dat betreft niet bemoedigend. De conservatieve MP Kenneth Clarke heeft dat nog eens haarfijn uitgelegd in zijn indrukwekkende toespraak in het Lagerhuis, waarin hij uitlegde waarom hij tegen de Brexit stemde.

Waar denk je dat de campagne over zal gaan? Is dat ook waar de campagne over zou moeten gaan?

Momenteel tuimelen de onderwerpen over elkaar heen. De val van het Oostblok was onvoorstelbaar maar leek achteraf onvermijdelijk. Momenteel lijkt de val van het Westen aanstaande en we doen het ook nog eens volledig uit vrije wil. In dit Trump-tijdperk lijkt me de vraag hoe we de NAVO en de EU overeind houden van het grootste belang. Daarnaast is de toekomst van de wereldhandel een heikel punt. Hoe varen we een koers tussen ongebreidelde vrijhandel en het opeens de kop opstekende protectionisme? Tegelijkertijd moeten we nu echt eens de kansen grijpen om de overstap naar een duurzame samenleving te maken.

Voor het leven van alle dag zouden de kwaliteit van de zorg, een eerlijke arbeidsmarkt, goede volkshuisvesting en goed en toegankelijk onderwijs centraal moeten staan.

Het zal echter waarschijnlijk voornamelijk gaan over wat Wilders wel of niet mag zeggen, over Rutte en de bonnetjes van Van der Steur, over de 500 euro van Pechtold en over de kekke witte overhemden van Jesse. Met betrekking tot de zorg ben ik bang dat doel en middelen weer eens verwisseld zullen worden. Dit zorgstelsel kan beter, maar of je daar een Nationaal Zorgfonds voor nodig hebt betwijfel ik.

Over Jesse gesproken: hoe kijk jij als PvdA’er aan tegen Jesse Klaver? Gedraagt hij zich niet eigenlijk meer als een PvdA-politicus, als Wouter Bos? Vooral vanwege Klavers positieve, zeer gelikte boodschap voor zogenaamd iedereen? 

Ik kom uit GroenLinks, mijn vriendin is er lid van. Ik heb dus een zekere sympathie voor die partij, al was het alleen maar voor de huiselijke vrede. Ik ben een hopeloos ouderwets mens die zich vooral druk maakt over de inhoud. Het was mooi meegenomen dat Wouter Bos zo populair was – ik had daar indertijd mijn Gemeenteraadslidmaatschap aan te danken – maar ik was nooit zo’n Bos-fan. Niet omdat hij geen inhoud had, Bos is een zwaargewicht, maar omdat ik die inhoud wat al te liberaal vond. Ik vond het optreden van Bram van Ojik een verademing na alle Sap-avonturen van GroenLinks, maar die mannetjesmakerij van Klaver volg ik met gemengde gevoelens.  Ik ben er te oud voor, denk ik. In de politiek is er echter maar een maatstaf: werkt het? GroenLinks denkt blijkbaar dat het werkt. Dat zullen we dan maar afwachten…

Wat vind jij van de ‘allochtone’ partijen DENK en Artikel1? Gaan zij de PvdA veel stemmen kosten? 

Het is logisch dat de PvdA vanuit het diepgewortelde sociaaldemocratische emancipatiestreven zich op het moment dat de ‘gastarbeiders’ en ‘Rijksgenoten’ zich hier permanent vestigden heeft opgeworpen als een belangenbehartiger voor deze groepen. Ik heb me er echter al zeer vroeg verbaasd over de onkritische manier waarop PvdA-volksvertegenwoordigers uit die kringen werden gerekruteerd. Dat waren namelijk niet altijd de meest progressieve figuren. Op korte termijn leverde dat electoraal succes op, maar op langere termijn zag je dat juist progressieve en seculiere ‘allochtonen’ de PvdA gingen mijden.  Ik dank Allah daarom op mijn blote knieën voor DENK. Ik heb er niets tegen dat zij zich politiek organiseren, maar ben heel blij dat ze dat niet meer in PvdA-verband doen.

Artikel 1 – ik had die breuk met DENK altijd al verwacht – is een heel ander verhaal. Sylvana Simons is misschien niet de snuggerste, maar daarin valt ze in de Nederlandse politiek niet uit de toon. Ik schat haar een stuk hoger in dan een Jan Roos, om maar eens iets te noemen. De onversneden racistische bagger die ze over zich heen heeft gekregen heeft een gevoelige snaar geraakt bij veel iets zwaarder gepigmenteerde Nederlanders die dat helaas maar al te goed herkennen. Met haar flair haalt ze vast een zetel. Of ze een blijverdje is betwijfel ik. Hopelijk dringt er meer Surinaams-Caribisch talent door in de andere partijen. Als je op een echt geëmancipeerde Surinaams-Nederlandse vrouw wil stemmen dan staat bij ons overigens Reshma Roopram op de lijst.

Ten slotte, wat wordt volgens jou de nieuwe coalitie straks?

De PVV lijkt alleen in de ogen van de SGP en 50+ nog een potentiële regeringspartij.  Volgens de peilingen wordt het dus een moeilijke formatie. Zelf reken ik op het ‘Foppe de Haan-effect’. Foppe staat bij ons op 75, dus moeten we gewoon 75 zetels halen.